LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASININ ÖNEMİ:
1)Türkiye bağımsızlığını kazanmış ve uluslar arası devletler arasındaki saygın yerini almıştır.
2)Türk kurtuluş savaşındaki askeri zaferi bütünleyen siyasi bir zaferdir.
3)1.Dünya savaşının galip devletlerinin hazırladıkları SEVR ANTLAŞMASI,Kurtuluş savaşının galipleri tarafından yok edilmiştir.
4)Türk kurtuluş zaferi ve siyasi başarısı,ezilen ve sömürülen bütün uluslara örnek olmuş ve emperyalizmin (sömürgeciliğin) oyunları bozulmuştur.
5)Birçok devlet tarafından imzalanan ve günümüzde de geçerliliğini koruyan bir antlaşmadır.
6)Osmanlı Devletinden kalan asırlık sorunlar da ortadan kaldırılmıştır.
MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ: (16 HAZİRAN 1926)
CUMHURİYET REJİMİNE VE DEVRİMLERE KARŞI OLANLAR ile İTTİHAT ve TERAKKİCİLERİN SON TEMSİLCİLERİ TARAFINDAN MUSTAFA KEMAL’İ ÖLDÜRMEK AMAÇLI DÜZENLENEN SUİKASTTIR.
Mustafa Kemal’in 16 Haziran 1926’da İzmir’e yapacağı gezi sırasında gerçekleştirmeyi planlamışlardır.Gezinin bir gün ertelenmesi üzerine suikast planı İzmir valiliğine duyurulmuş,suçlular yakalanmış ve İzmir ve Ankara’da kurulan İstiklal mahkemelerinde yargılanmışlardır.
Mustafa bu olaydan sonra “Benim naçiz vücudum,bir gün elbet toprak olacaktır,fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır” diyerek rejimin sadece kendi kişiliği ile bağlantı olmadığını,kökleşmiş olduğunu vurgulamak istemiştir.
(SUİKAST PLANINI;Eski milletvekillerinden Ziya Hurşit,Saruhan milletvekili Şükrü,Eskişehir milletvekili Arif ile bazı ittihatçılar hazırlamışlardır.Suikastçıları Sakız adasına kaçıracak olan motorcu GİRİTLİ ŞEVKİ ihbar etmiştir.)
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI: (12 AĞUSTOS 1920)
KURULUŞ NEDENLERİ:
1)Değişik kesimlerin görüşlerinin TBMM’ de temsil edilmesi gereği ve demokratik hayata tam olarak geçmek,
2)Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılması üzerine TBMM’ de tek parti olarak Cumhuriyet Halk Partisinin kalması,hükümetin denetlenmesi ve eleştirilmesi olanağını ortadan kaldırıyordu.
3)1929 yılında tüm dünyayı saran ekonomik bunalım Türkiye’yi de etkilemişti.İktidara yeni kadroların gelmesi,yeni çözümleri de getirebilirdi.
Bu nedenlerle Mustafa Kemal,güvendiği arkadaşı Fethi Okyar’a yeni bir parti kurmasını teklif etti.Kurulan bu partinin programında CHP’nin programından farklılıklar vardı.Bunlar:
Ekonomide LİBERALİZM’ İN benimsenmesi idi.
Seçimlerin tek dereceli olmasını istiyordu.
Ancak bir süre sonra Serbest Cumhuriyet Fırkası da amacından uzaklaştı.REJİME ve ATATÜRK’ e karşı olanların sığındığı bir yer haline geldi.Parti teşkilatı gericilerin eline geçti ve dinsel gösteriler yapılmaya başlandı.Fethi Bey bir ayaklanma çıkmasından korkarak partiyi 18 ARALIK1930’da kapattı.
SONUÇLARI:
1-LAİKLİK İLKESİNİN YETERİNCE ANLAŞILMADIĞI VE YERLEŞTİRİLEMEDİĞİ ANLAŞILDI.
2-HALKIN CAHİL OLMASI VE YAPILAN DEVRİMLERİ ANLAYIP ÖZÜMSEMEMESİ,GERİCİ VE TUTUCU ÇEVRENİN İŞİNE YARADI.KURULAN YENİ PARTİLER BU ÇEVRELERİN ODAKLANDIKLARI YERLER OLDU.BU PARTİLERİ KULLANARAK AYAKLANMALAR ÇIKARDILAR.
MENEMEN OLAYI:(23 ARALIK 1930)
Serbest Cumhuriyet Partisinin kurulması ile etkinliklerinin arttıran gericilerin en yoğun çalışma yaptıkları yer EGE BÖLGESİ olmuştur.NAKŞİBENDİ TARİKATI liderlerinden DERVİŞ MEHMET,23 ARALIK 1920’ de MENEMENDE dini ayaklanma çıkarmış,bu ayaklanmayı bastırmaya çalışan genç yedeksubay (öğretmen) KUBİLAY şehit edilmiştir.Ordu olaya el koymuş,bölgede sıkıyönetim ilan edilerek isyan bastırılmış ve isyancılar İSTİKLAL MAHKEMELERİNDE yargılanmışlardır.
*** BU İSYAN ŞEYH SAİD İSYANINDAN SONRA LAİK DEVLET DÜZENİNİ YIKMAYA YÖNELİK İKİNCİ BÜYÜK AYAKLANMADIR.
HUKUK ALANINDAKİ DEVRİMLER:
1-ANAYASA’NIN KABULÜ(1921-1924 ANAYASALARI)
2- MEDENİ KANUNUN KABULÜ
3-BORÇLAR,İCRA ve İFLAS YASALARI,CEZA YASASI.
HUKUK ALANINDA DEVRİM YAPILMASININ NEDENLERİ:
1-Osmanlı hukuk anlayışının modern yaşama uygun olmaması ve çağdaş hukuk düzeyine ulaşılmak istenmesi,
2-Osmanlı hukuk sisteminde cinsiyet ayrımının olması,hukuk alanında eşitlik sağlanmak istenmesi.
3-Türkiye Cumhuriyeti’nin LAİK devlet temeline oturtulmak istenmesi.
TEŞKİLAT-I ESASİYE(1921 ANAYASASI):
TBMM açılarak yeni bir devlet kurulmuştur.1.İnönü Savaşından sonra kabul edilmiştir.Olağanüstü bir dönemde bağımsızlık ön planda tutularak hazırlanmıştır.Kuvvetler birliği ilkesi uygulanmış,kararlar meclis içinden çıkan hükümet tarafından alınmıştır.Savaş dönemi bitince bu anayasa ihtiyaçlara cevap vermemeye başlamıştır.
1924 ANAYASASI:
Rejimin belirlenmesi sonrasında 1921 anayasasına bazı yeni maddeler ilave edilmiştir.Daha kapsamlı bir anayasa yapmak için çalışmalara başlandı.20 NİSAN 1924’ de yeni anayasa yürürlüğe kondu.
Bu anayasaya göre:
1-Türkiye;Cumhuriyet’le yönetilir.
2-Türkiye’nin resmi dili TÜRKÇE,başkenti ANKARA ve dini İslam’dır.(Halkın yenilikleri tepki ile karşılaması nedeniyle DİN belirtilmiştir.
3-Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
4-Cumhurbaşkanı Meclis tarafından 4 yıllık süre için bir kereden fazla seçilebilir.
5-Güçler birliği kabul edilecektir.
6-Seçmen yaşı 18 olup,40 bin kişi bir milletvekili seçecektir.
**Bu anayasada da zaman içinde bazı değişiklikler yapılmıştır.
BU DEĞİŞİKLİKLER:
1-1928’ de anayasa’dan “DEVLETİN DİNİ İSLAM’DIR” maddesi çıkarıldı.(Anayasa LAİKLEŞTİ.)
2-Kadınlara 1930’da BELEDİYE SEÇİMLERİNE KATILMA ,1933’de MUHTAR,1934’ de MİLLETVEKİLLİĞİ SEÇME ve SEÇİLME hakları tanındı.
3-Seçmen yaşı 22’ye çıkarıldı.
4-1937 yılında ATATÜRK İLKELERİ anayasaya kondu.( Altı ilke)
5-1945 yılında anayasa dili TÜRKÇELEŞTİRİLDİ.
***Bu anayasa 1961 yılına kadar yürürlükte kaldı.
1961 ANAYASASI:
1960 İHTİLALİ sonrası halk oyuna sunularak kabul edildi.
1- GÜÇLER AYRILIĞI ilkesi kabul edildi.
2- İKİLİ MECLİS SİSTEMİ benimsendi.( MİLLET MECLİS ve CUMHURİYET SENATOSU olmak üzere)
3- ANAYASA MAHKEMESİ kuruldu.
4- Cumhurbaşkanı 7YILLIK bir süre için TBMM tarafında bir kez seçilecektir.
1982 ANAYASASI:
1980 ihtilali sonrası halk oyuna sunularak kabul edilmiştir.
1-Tek meclis sistemi kabul edilmiştir.
2- Seçimlerin beş yılda bir yapılması kabul edilmiştir.
****1921,1924,1961,1982 anayasalarında ULUSAL EGEMENLİK,TBMM’ nin ÜSTÜNLÜĞÜ,SAVAŞA ve BARIŞA KARAR VERMESİ,YASA YAPMA YETKİLERİ HİÇ DEĞİŞMEDEN GÜNÜMÜZE KADAR GELMİŞTİR.
TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN KABULÜ ( 17 ŞUBAT 1926/4 EKİM’ de yürürlüğe girmiştir.)
KABUL EDİLME NEDENLERİ:
1-Yeni kurulan Türk Devletinin din toplumu yani ÜMMETÇİLİK değil,ULUSÇULUK esaslarına göre kurulması.
2-Hukuktaki ikiliği ortadan kaldırmak
3-İslam dininin ilkelerine dayalı Osmanlı medeni yasası olan MECELLE’ nin SORUNLARI ÇÖZMEDE YETERSİZ KALMASI.
4-Gayrimüslimlere tanınan hukuksal ayrıcalıkların sona erdirilmek istenmesi.
*****1924’ten itibaren çalışmalar sonucunda İSVİÇRE MEDENİ KANUNU bazı değişikler ile örnek alınmıştır.(O dönemde Avrupa’daki en son anayasa olması ayrıca sorunların akılcı ve pratik bir şekilde çözülmesi gibi nedenlerle örnek alınmıştır.
İsviçre’den BORÇLAR,İCRA ve İFLAS YASASI,
İtalya’dan CEZA YASASI,
Değişik Avrupa ülkelerinden derlenerek TİCARET YASASI alındı.
Kadınlar her mesleğe girebilme,boşanma,miras,resmi nikah,seçme-seçilme,mahkemelerde eşitlik gibi haklara kavuştu.
Patrikhanelere tanınan hukuksal ayrıcalıklar sona erdirildi.
Hukuk yapısı çağdaş,laik ve demokratik şekle dönüştürüldü.
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN DEVRİMLER:
Nedenleri:
1-Osmanlı Devletinde Eğitimde birlik beraberlik yoktu.Değişik eğitim kurumlarından farklı görüşlere sahip kuşaklar yetişiyordu.Kültürel çatışma vardı.En yaygın eğitim kurumu olan Medreseler büyük ölçüde bozulmuştu.
2-Eğitim sistemi dinsel temellere dayanmaktaydı.
3-Zararlı ve bölücü çalışmalar Azınlık okullarının denetimi yoktu.
4-Mustafa Kemal,eğitimin devletin temel görevlerinden biri olduğu için eğitimi çağın koşullarına göre düzenlemek,laik,bilimsel gelişimleri takip etmek için çalışmaları başlatmış,Halifeliğin kaldırıldığı gün TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNUNU (3 MART 1924) çıkararak eğitimde ilk ve en önemli adım atılmıştır.Bu yasa ile ;
1-Eğitim ve öğretimde birlik sağlandı.
2-Ülkedeki tüm eğitim kurumları,yeni kurulan Milli Eğitim Bakanlığının denetimine girdi.
3-Çağdaş eğitimin esasları belirlendi.
4-Kız ve erkek çocukları için ilköğretim zorunlu hale getirildi.
5-Bu yasaya bağlı olarak Medreseler kaldırıldı.
6-1933’ te İstanbul Üniversitesi açıldı.
&
MİLLİ EĞİTİMİN GÖZETECEĞİ ESASLAR:
1-Öğretim birliğinin sağlanması,
2-Karma eğitim yapılması
3-İlköğretimin zorunlu ve parasız olması,
4-Öğretimde teori ve uygulamanın birlikte yürütülmesi,
5-Öğretim programlarının,sosyal hayatın ve çağın gereklerini karşılaması,
6-Eğitim programlarının milli ve bilimsel olması,
7-Eğitim ve öğretimde disiplinin sağlanması.
&
HARF İNKILABI: (1 KASIM 1928)
Tarih boyunca Türkler farklı yazılar kullanmışlardır.Orta Asya’da yaşayan Türkler kendi dillerine uygun UYGUR ve GÖKTÜRK alfabelerini kullanmışlardı.İslamiyet’i benimsemelerinden sonra Arap kültürünün etkisiyle ARAP ALFABESİNİ benimsediler.
ARAP ALFABESİNİN KALDIRILMA NEDENLERİ:
1)Arap alfabesi Türk diline uygun değildi.Arap harfleri,Türkçe’nin ses yapısına uymuyordu,Türkçe’deki bazı seslerin karşılığı Arapça’da yoktu.
2)Yazma ve okuma arasında farklılıklar vardı.
3)Öğrenmesi zordu.Okunabiliyor ancak anlamı anlaşılmıyordu.Bu nedenlerle okuma yazma oranı çok düşüktü.Toplum bilgi ve kültür yönüyle geriydi.
4)Türk dili ve edebiyatı gelişmemişti.
Oluşturulan komisyonlar ve yapılan araştırmalar sonucu Türkçe’ye en uygun alfabe olarak LATİN ALFABESİNİ benimsendi.Yapılan küçük değişiklikler ile Türk alfabesi olarak kabul edildi (1 Kasım1928).
SONUÇLARI:
1-Okur-yazar oranı arttı.
2-Türk dili ve edebiyatı gelişti.Düşünceler tam ve doğru olarak ifade edilebildi.
3-Halkın eğitim,kültür alanlarında ilerlemesi sağlandı.
4-Kitap basımı ve satışında büyük artış sağlandı.
Bu yenilik ile doğu kültüründen batı kültürüne geçiş sağlandı.Mustafa Kemal,BAŞÖĞRETMEN sıfatıyla yeni harflerin halka öğretilmesinde önemli bir rol oynadı.
&
TÜRK TARİH KURUMUNUN KURULMASI:(12 NİSAN 1931)
Nedenleri:
1-Osmanlı Devleti döneminde,tarih anlayışı olarak Osmanlı saltanat tarihi ve İslam dininin tarihi öğretiliyordu.Esas kökenimizi oluşturan Orta Asya Türk Tarihi araştırılmamıştı.Hatta Türklerin İslamiyet’e yararlarından bile söz edilmiyordu.
2-Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ise MİLLİYETÇİLİĞİ temel ilkelerden biri olarak benimsemişti.Geçmişimiz tam ve doğru olarak araştırılmalarıydı.Mustafa Kemal,bu konuda “Büyük devletler kuran atalarımız,büyük ve güçlü uygarlıklara da sahip olmuştur.Bunu aramak ve incelemek Türklüğe ve dünya’ya bildirmek bizler için borçtur” diyordu.
SONUÇLARI:
1-Türklerin nereden geldikleri,kurdukları devletler ve kültürleri hakkında araştırma yapmak için TÜRK TARİH KURUMU kuruldu.
2-Araştırmalar sonucunda Türk tarihi ile ilgili çeşitli eserler yazıldı.(AFET İNAN bu konuda çok çaba harcamıştır.)
TÜRK DİL KURUMUNUN KURULMASI:(12TEMMUZ 1932)
NEDENLERİ:
1-Osmanlı Devletinde dil birliği yoktu.Devletin resmi dili OSMANLICA idi.Arapça+Farsça+Türkçe’nin karışımından oluşmuştu.Halk ise Türkçe konuşuyordu.Böylece halk ile aydınlar arasında dil kopukluğu meydana gelmişti.Türkçe konuşan halk kültürsüz kesim olarak nitelendiriliyordu.
2-Bilim ve edebiyat dilinin de Arapça ve Farsça olması Türk dilini ve edebiyatını geriletiyordu.
3-Tanzimat döneminden sonra ise yurt dışına eğitime gidenler ve açılan azınlık okulları nedeniyle AYDINLAR ARASINDA Fransızca ön plana çıktı.
4-Eğitimde nasıl birlik yoksa,dilde de birlik yoktu.
DİL DEVRİMİNİN AMAÇLARI:
1-Türkçe’yi Arapça,Farsça,Fransızca ve diğer yabancı kelime ve deyimlerden temizlemek,
2-Türkçe’yi kaynaklardan yararlanarak araştırmak,zenginleştirmek,
3-Türkçe’nin BİLİM ve EDEBİYAT DİLİ şekline dönüşmesini sağlamak,
4-Türkçe’yi evrensel bir dil şekline dönüştürmek.
**Atatürk’ün de katıldığı DİL KURULTAYLARI sonucunda TÜRK DİL KURUMU kuruldu.
(12 TEMMUZ 1932)
*****Türk Tarih Kurumunun kurulması,Türk Dil Kurumunun kurulması “MİLLİYETÇİLİK “ ilkesi ile doğrudan ilgilidir.
TOPLUMSAL ALANDAKİ DEVRİMLER:
Nedenleri:
1-Devlet ve hukuk düzeninin laikleştirilmesi toplumsal yaşayışı da etkileyecektir.Laikleşmenin daha hızlı gerçekleşebilmesi için günlük yaşantımızı ilgilendiren kurumların kaldırılmasını da gerekli kılmıştır.
1-Kılık-kıyafetin düzenlenmesi (Şapka devrimi) ( 25 KASIM1925)
2-Tekke ve zaviyelerin Kapatılması (30 KASIM 1925)
3-Takvim,Saat ve Ölçülerde değişiklik
4-Soyadı Yasası (21 HAZİRAN 1934)
KILIK-KIYAFETİN DÜZENLENMESİ (ŞAPKA KANUNU/GİYSİLERDE YENİLİK)
(25 KASIM1925)
Nedenleri:
1-Osmanlı Devletinde diğer alanlarda olduğu gibi giysi birliği de yoktu.2.Mahmut döneminde birtakım değişiklikler yapıldıysa da olumsuz sonuçlar ortaya çıkmıştır. Örneğin “FES” giyilmeye başlanmıştı.Fesin giyilmesi içeride dini açıdan olumsuz gelişmelere yol açtığı gibi,Avrupa’da ise gericiliğin sembolü olarak kabul ediliyor,Türk halkı küçümseniyordu.Aynı zamanda ülkemizde fesin üretilemeyişi Osmanlı parasının dışarıya çıkmasına yol açıyordu.
2-Osmanlı devleti çok uluslu olduğu için farklı din ve inançlar bulunuyordu.Bunların hepsinin giysiler farklıydı.Dinler giysilerle ayırt edilebiliyordu.Ayrıca giysilerde bölgesel farklılıklarda vardı.
3-Kadınlarımızın giysileri toplumda onları ikinci sınıf vatandaş yapıyordu.Türk kadını da bu toplumun bir bireyiydi ve çağdaş bir görünüme bürünmesi gerekliydi.
Mustafa Kemal,bizzat Kastamonu’ya giderek şapka takarak batı tarzı giysilerle halkına örnek oldu.Çıkarılan Şapka Kanunu ile Türk erkeklerinin şapka giymesi zorunlu hale getirildi.Türk kadınına da hiçbir zorlama getirilmediği halde zamanla onlarda çağdaş bir görünüme büründüler.
**** Ayrıca 1934’ de çıkarılan yeni bir yasa ile dinsel kıyafetleri sadece ibadet yerlerinde giyilebileceği ve her dinin en üst düzey görevlisinin bu yasanın dışında tutulması kabul edildi.(Örneğin; DİYANET İŞLERİ BAŞKANI,FENER RUM PATRİĞİ,ERMENİ PATRİĞİ, HAHAMBAŞI gibi.)
***AMAÇ;Giyim ve kuşamdaki karışıklığa son verip,birlik ve beraberliği güçlendirmekti.Yeni giysiler batı özentisi değil,özgürlük ve çağdaşlığın sembolü idi.Laikliğe aykırı görüntüleri silmekti.
TEKKE VE ZAVİYELERİN KAPATILMASI: (30 KASIM 1925)
Nedenleri:
1-13.yy’ da halka yararlı olan (Hoşgörü ve Tanrı sevgisini aşılayan MEVLEVİLİK, BEKTAŞİLİK, YUNUS EMRE TEKKELERİ gibi..)tekke ve zaviyeler zamanla hem halkı sömüren hem de siyasete karışan yön veren halkı kışkırtıp,isyanlara neden olan yerlere dönüştü.
2-Cumhuriyet’in ilk yıllarında bu kurumlar REJİM KARŞITI ÇALIŞMALARIN MERKEZİ şekline dönüştü. (ŞEYH SAİT ve MENEMEN İSYANLARININ çıkmasında etkili oldular.)Bunun üzerine Mustafa Kemal,” TÜRKİYE CUMHURİYETİ ŞEYHLER,DERVİŞLER,MÜRİDLER ÜLKESİ OLAMAZ” diyerek bu konudaki devrimin zorunluluğunu belirtmiştir.
*****30 KASIM 1925’ de tekke ve zaviyeler kapatılmış,türbeler yeniden düzenlenmiştir.Ayrıca SEYH,DERVİŞ,MÜRİD gibi ünvanlar,falcılık,muskacılık yasaklanmıştır.
****Bu devrim LAİKLİK ilkesi ile ilişkilidir.
&
TAKVİM,SAAT ve ÖLÇÜLERDE DEĞİŞİKLİK:
Nedenleri:
1-Osmanlı Devletinde HİCRİ ve RUMİ olmak üzere iki takvim kullanılıyordu.Bu durum karışıklıklara yol açıyordu.Batı’da MİLADİ TAKVİMİN kullanılması nedeniyle batı ile ilişkilerimizde karışıklık yaratıyordu.
26 ARALIK 1925’ te çıkarılan yasa ile MİLADİ TAKVİM ve ULUSLAR ARASI SAAT sistemi kabul edildi.1OCAK 1926 tarihinden itibaren kullanılmaya başlandı.
20MAYIS 1928’ de ULUSLAR ARASI RAKAMLAR kabul edildi.
2-Osmanlı Devletinde kullanılan ve ülke içinde ekonomik karışıklığa neden olan ARŞIN,ENDAZE ve OKKA yerine 1 NİSAN 1931’ de METRE,GRAM gibi modern ölçüler kabul edildi.
27 MAYIS 1935’de hafta tatili;PAZAR GÜNÜ olarak kabul edildi.
&
SOYADI KANUNU: ( 21 HAZİRAN 1934)
Nedenleri:
1-Osmanlı Devletinde kişilerin LAKAP,UNVAN,BABA ADI ve DOĞDUKLARI YERLER ile tanımlanmaları EĞİTİM,ASKERLİK,TAPU ve MAHKEMELERDE karışıklıklara yol açıyor,kişiler tam olarak ayrıştırılamıyordu.
Çıkarılan yasa ile her vatandaşın öz adı dışında SOYADI olması zorunlu hale getirildi.Alınan soyadları Türkçe olacak,gülünç ya da ahlaka aykırı kelimeler olmayacaktır.
*****24 KASIM 1934’ te halkımız meclis ararcılığı ile Mustafa Kemal’e “ATATÜRK”SOYADINI VERMİŞTİR.
27 KASIM 1934 ‘te AĞA,HACI,HAFIZ,MOLLA gibi toplumda zümre ve sınıf ayrılıkları oluşturabilecek ünvanların kullanılması yasaklanmış
LAİKLİKLE İLİŞKİLİ DEVRİMLER ve KRONOLOJİK SIRALAMALARI:
1)SALTANATIN KALDIRILMASI : 1Kasım1922 ( Aynı gün ŞEYHÜLİSLAMLIK kaldırılmıştır.)
2)HALİFELİĞİN KALDIRILMASI: 3 Mart 1924 (Laikliğin önündeki en önemli engeldir)
3)TEVHİD-İ TEDRİSAT YASASI: 3 Mart 1924
4)ŞERİYE ve EVKAF VEKALETİ’ nin kaldırılması: 3 Mart 1924 ( Yerine DİYANET İŞLERİ ve VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ kurulmuştur.)
5)TEKKE ve ZAVİYELERİN KAPATILMASI: 30 Kasım 1925
6)TÜRK MEDENİ KANUNU’ nun KABULÜ: 17 Şubat 1926
7)MAARİF TEŞKİLATI HAKKINDA KANUN : 1Mart 1926 (İlk ve ortaöğretimde düzenlemeler yapılmıştır.)
8)ANAYASANIN LAİKLEŞMESİ: 10 Nisan 1928 (“Devletin dini İslam’dır” maddesi kaldırıldı.)
9)1934’ te çıkarılan yasalar ile DİNSEL GİYSİLERİN ibadet yerleri dışında giyilmesinin yasaklanması,ŞEYH,DERVİŞ,MÜRİD gibi ünvanların yasaklanması.
10)LAİKLİĞİN 5 ŞUBAT 1937 ‘DE ANAYASA MADDESİ OLARAK KABUL EDİLMESİ
( ATATÜRK İLKELERİNİN ANAYASA MADDESİ OLARAK KABUL EDİLMESİ.)
11)1982 ANAYASASININ İKİNCİ MADDESİNDE “TÜRKİYE CUMHURİYETİ LAİK,DEMOKRATİK ve SOSYAL BİR HUKUK DEVLETİDİR” maddesi kabul edildi ve DEĞİŞTİRİLEMEYECEK MADDELERDEN biri oldu.
&
EKONOMİK ALANDAKİ DEVRİMLER:
NEDENLERİ:
1-Osmanlı Devletinde Duraklama döneminden itibaren ekonomik sorunlar büyümüş,son dönemlerinde ise dışa bağımlı hale gelinmiştir.Sanayi inkılabı gerçekleştirilemediği için,Osmanlı Devleti Batı’nın açık pazarı ve hammadde kaynağı şekline dönüşmüştür.
2-1854 (Kırım Savaşı sırasında İngiltere’den borç alındı)’ten itibaren dış borçlar ödenemediği için alacaklı devletler borçlarını almak için DUYUN-U UMUMİYE İDARESİ (Genel Borçlar İdaresi)’ni kurmuşlardır.Osmanlı Devletinin gelirleri bu kuruluş tarafından alınmaya başlamış,Osmanlı Devleti üzerinde MALİ DENETİM OLUŞMUŞTUR.
3-Osmanlı’nın katıldığı savaşlar (TRABLUSGARP,BALKAN ve 1.DÜNYA SAVAŞI) ekonomiyi olumsuz etkilemiştir.
4-Kurtuluş Savaşında bütün bu olumsuzluklara rağmen eldeki ekonomik güç büyük ölçüde savunma için harcanmıştır.Bu durumlar,ekonomik alanda ciddi kararlar almayı zorunlu kılmıştır.
5-1 MART 1922 ‘den itibaren ekonomi ile ilgili kararlar alınmaya başlanmıştır.Bunlar;
* Lozan Barış Antlaşmasından önce 17 ŞUBAT 1923’ te İŞÇİ,TÜCCAR,ÇİFTÇİ ve SANAYİCİ kesimi olmak üzere 1135 kişinin katılımı ile İZMİR İKTİSAT KONGRESİ düzenlenmiştir.
(17 Şubat-4 Mart 1923)
Kongrede Mustafa Kemal,siyasi ve askeri başarılar ne kadar büyük olursa olsun EKONOMİK BAĞIMSIZLIK olmadan bu başarıların kısa zamanda yok olacağı üzerinde durmuştur.
KONGREDE ALINAN KARARLAR:
1-Bu kongrede “MİSAK-I İKTİSADİ” (Ekonomi andı) kararı benimsenmiş ve ekonomik bağımsızlıktan ödün verilmeyeceği belirtilmiştir.
2-Hammaddesi yurt içinde bulunan veya yetiştirilebilen sanayi dalları kurulmalıdır.
3-Yabancı tekellerden kaçınmalıdır.
4-Devlet,özel sektörün yatırım yapmadığı alanlarda çalışmalar yapmalıdır.
SONUÇLAR:
Ekonomik gelişmemiz ve kalkınmamız ULUSAL BAĞIMSIZLIĞIMIZ İÇİNDE SAĞLANACAKTIR.
Ekonomide DEVLETÇİLİK İLKESİ uygulanacaktır.Ekonomimizin gelişmesi için ÖZEL TEŞEBBÜSLERE yardım edilecek,özel girişimlerin başaramadığı ekonomik çalışmalar DEVLET eliyle gerçekleştirilecektir.
Ekonominin gelişmesi için PLANLI EKONOMİ uygulanacaktır.(1933 yılında sanayinin devlet eliyle kurulmasını sağlayacak 1.BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI kabul edildi.)
Ekonomik bağımsızlığa kavuşmak için LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASINDA KAPİTÜLASYONLAR kaldırıldı.
TARIM ALANINDAKİ GELİŞMELER:
Osmanlı Devletinde halkın çoğunluğu ,geçimini tarım ile sağlıyordu.Ancak ağırlaşan vergiler,savaş ve benzeri durumlar halkın bu alandaki sorunlarını iyice arttırmıştır.
1-Köylünün durumunu iyileştirmek için üzerinde ağır bir yük olan AŞAR VERGİSİ 1925 yılında kaldırıldı.Bu kararla devlet büyük bir gelir kaynağından vazgeçmiş,ancak ekonomik açıdan rahatlayan köylü üretimini arttırmıştır.
2-Ziraat Bankasının uzun vadeli faizsiz kredi vermesi sağlandı.
3-Devlet üretme çiftlikleri kuruldu.
4-Köylüye tohum ve tarım makinaları yardımı yapıldı.
5-Hayvancılığın gelişmesi için VETERİNER FAKÜLTESİ açıldı.
6-Köylünün ürünleri aracısız ve değerine satabilmesi için TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ kuruldu.
7-Ucuz tohum sağlanması,tahılların depolanması ve tarımsal hastalıklarla mücadele için YÜKSEK ZİRAAT enstitüsü kurulmuş,daha sonra ZİRAAT FAKÜLTESİNE dönüştürülmüştür.
8-Çay,turunçgiller ve şeker pancarı gibi önemli ürünlerin yetişmesi sağlanmıştır.
9-Topraksız köylüyü toprak sahibi yapmak için TOPRAK REFORMUNA gidilmeye çalışılmış,1929’ da ilk denemesi yapılmasına rağmen,bu karar başarıya ulaşamamıştır.
TİCARET ALANINDAKİ GELİŞMELER:
Osmanlı Devletinde ticaret,azınlıklar ve yabancı devletler tarafından yapılmaktaydı.Lozan Antlaşmasında kapitülasyonların kaldırılması nedeniyle ULUSAL TÜRK TİCARETİNİN yaratılması için çalışmalar yapıldı.Bunlar:
Yerli tüccarı güçlendirmek ve kredi sağlamak amacıyla ilk özel bankamız olan İŞ BANKASI kuruldu.(1924)
1925’ te TİCARET ve SANAYİ ODALARI kuruldu.
1926 ‘da Türk denizlerinde gemi işletme hakkının yalnız Türkiye’ye verildiği KABOTAJ YASASI çıkarıldı.(Kapitülasyonların uzantısı da ortadan kalkmış oldu.
Yabancıların kurduğu ticaret işletmeleri ULUSALLAŞTIRILDI.
SANAYİ ve MADENCİLİK ALANINDAKİ GELİŞMELER:
Osmanlı Devleti,kapitülasyonlar ve sermayenin,yetişmiş insan gücünün olamayışı gibi birçok nedenle sanayi kurulamamıştı.Bu durum yıkılışının en önemli nedenlerinden biri olmuştur.Dışarıya bağımlı olmaktan kurtulup,ulusal ekonominin kurulması için şunlar yapılmıştır.
Özel sektörün yatırım yapmasını sağlamak amacı ile “TEŞVİK-İ SANAYİ KANUNU” çıkarıldı.(28 Mayıs 1928)Ancak bu yasa ALT YAPININ OLMAYIŞI,YETİŞMİŞ ELEMANIN OLMAMASI,YETERLİ ve BÜYÜK SERMAYENİN olmaması VE DÜNYADAKİ EKONOMİK BUNALIMLAR nedeniyle başarısız olunmuştur.
Yalnızca bazı dokuma atölyeleri oluşturulmuş ve UŞAK’ ta ŞEKER FABRİKASI kurulmuştur.
Atatürk,farklı EKONOMİK GÖRÜŞLER getirilsin diye “ SERBEST CUMHURİYET PARTİSİ” nin kurulmasını sağlamış ancak sonuç alınamamıştır.
Devlet,üç beyaz( un,şeker,pamuk) ve üç siyah (kömür,demir,akaryakıt)projelerine vermiştir.
1.BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI(1933) hazırlanarak uygulamaya konulmuştur.SÜMERBANK ve ETİBANK’ ında desteğiyle KAĞIT,DERİ,DEMİR-ÇELİK,DOKUMA gibi çeşitli alanlarda fabrikalar kuruldu.( DEVLETÇİLİK İLKESİ resmen uygulamaya kondu ve Türkiye kalkınmada dünyada ÜÇÜNCÜ sırayı aldı.
2.BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI 2.DÜNYA SAVAŞI nedeniyle uygulanamamıştır.
Sanayileşmeye paralel olarak maden işletmeciliğine yönelmek gerekiyordu.Bu amaçla MADEN TETKİK ve ARAMA ENSTİTÜSÜ kuruldu.
ULAŞIM-SAĞLIK ve BAYINDIRLIK ALANINDAKİ UYGULAMALAR.
1-Osmanlı Devleti döneminde bayındırlık alanlında ANADOLU ihmal edilmiş,RUMELİ ve ARAP ülkelerine önem verilmiştir.Cumhuriyet döneminde sanayileşme ile birlikte Anadolu bayındır hale gelmeye başladı,yakılan,yıkılan kentler devlet eliyle yeniden kuruldu.
2-Ekonomik alanlarda başarı sağlanması için ulaşıma önem verilmesi gerekliydi.Bu nedenle DEMİRYOLLARI ve karayolları yapımına önem verildi.(1927)
3-Denizciliğin gelişmesi için DENİZBANK(1938),DEVLET DENİZ YOLLARI UMUM MÜDÜRLÜĞÜ (1939) ve DENİZCİLİK BANKASI (1952) kuruldu.TÜRK HAVA KURUMU aracılığı ile havacılığa önem verildi.
4-TBMM’ nin açılmasından itibaren sağlığa önem verildi.2 MAYIS 1920’ de SAĞLIK ve SOSYAL YARDIM BAKANLIĞI kuruldu.Sağlık okulları açıldı.Hastane ve hekim sayısı arttırıldı.ÇOCUK ESİRGEME KURUMU,YEŞİLAY,KIZILAY kuruldu.Sıtma,Frengi,Verem gibi hastalıklarla mücadele edilmeye başlandı.
TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN DIŞ SİYASETİ:
BALKAN ANTANTI : (9ŞUBAT 1934)
1933 yılında ALMANYA ve İTALYA güçlenerek yayılmacı bir politika izlemeye başladılar.Bu durum üzere tehlike altına giren BALKAN ÜLKELERİ ararlarındaki anlaşmazlıkları bir tarafa bırakarak bu iki devlete karşı bir birlik oluşturma yoluna gittiler.
TÜRKİYE,YUNANİSTAN,ROMANYA ve YUGOSLAVYA bir araya gelerek sınırlarının güvenliğini sağlamak,ekonomik ve kültürel ilişki kurmak amacıyla bu birliği oluşturdular.
&
SADABAT PAKTI (8 TEMMUZ1937)
Türkiye ile İran arasındaki ilişkiler 1934 yılında İran Şahı PEHLEVİ’ nin Türkiye’yi ziyaret etmesiyle gelişmiş ve bu gelişme SADABAT PAKTININ yapılmasına yol açmıştır.
Bu paktın amacı:
Yakın doğuda barış ve güvenliği sağlamak amacıyla dünya barışına hizmet etmeyi amaçlıyordu.TÜRKİYE,İRAN,IRAK ve AFGANİSTAN arasında imzalanmıştır.